Maria – Ułas Samczuk

 

"Najstraszniejsza śmierć – to śmierć z głodu. Nie daj Boże nawet wrogowi umrzeć taką śmiercią…".

Poznajcie "Marię" i jej dwadzieścia sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt osiem dni życia. Poznajcie książkę, która po raz pierwszy pojawia się na naszym rynku w języku polskim i, którą władza ZSRR na długie lata wpisała do indeksu ksiąg zakazanych. Książkę, która w obliczu obecnej sytuacji za naszą wschodnią granicą, staje się w swojej wymowie niezwykle aktualna.

Ułas Ołeksijowycz Samczuk (1905-1987) to urodzony we wsi Dermań znajdującej się na terenie guberni wołyńskiej, ukraiński pisarz, publicysta i działacz społeczny, który większą część swojego życia spędził na emigracji w Kanadzie. Twórczość autora zaczęto dopiero wydawać, gdy Ukraina uzyskała niepodległość.

Maria, młoda Ukrainka, będąc dzieckiem zostaje sierotą. Kolejne lata jej życia odmierzane zostają dorastaniem, pierwszą miłością, rozczarowaniami, porodami i śmiercią. Pory roku przemijają, Maria ciężko pracuje, raduje się i płacze. Szczęśliwe dni przeplatają się z tymi, które przynoszą smutek i przygnębienie. W jesieni jej życia pojawia się także głód, który trawi inne ukraińskie matki.

Codzienność tytułowej Marii wypełnia życie w zgodzie z naturą, prostota, trudy i znoje kolejnych dni. Marii, która wiodąc swój prosty żywot w wiejskiej społeczności, staje się symbolem pamięci bezimiennych ludzi, wtłoczonych bez swojej zgody w machinę zawirowań historycznych. Ułas Samczuk ukazując jej życie od najmłodszych lat, uzmysławia czytelnikowi, że wszyscy w gruncie rzeczy dążymy do tego samego, bo każdy z nas chce być po prostu szczęśliwy, z pełnym żołądkiem i sercem przepełnionym miłością. Marią jest więc po trosze każdy z nas, poznających jej historię.

Książka Ułasa Samczuka to w swojej istocie brutalna wiwisekcja tego, do czego prowadzi działalność reżimu oraz opętanie ideologią. Autor, obrazując życie Marii i pozostałych mieszkańców ukraińskiej wioski, pokazuje skalę sztucznie wywołanego głodu w Ukraińskiej SRR, jaki miał miejsce w latach 1932-1933. Samczuk konfrontuje dzieciństwo, młodość i lata dojrzałości bohaterki ze wstrząsającymi obrazami, z jakimi musi się mierzyć na starość. Egzystencję Marii wypełnia bowiem pełna paleta różnorakich doświadczeń, od pierwszego zauroczenia, małżeństwa bez miłości i utraty dzieci po zdrady i odnalezienie spokoju. Losy jednostki w tej książce przeplatają się z wielką historią pod postacią konfliktu z Japonią, rozpoczęcia I wojny światowej, a skończywszy na swoistej rewolucji, która przyniosła wielki głód i śmierć. To zatem historia uniwersalna, dowodząca bezmiaru niesprawiedliwości, jaka spotyka zwykłych ludzi.

"Maria" to także surowo nakreślony portret życia prostych ludzi, serwujący jednocześnie czytelnikowi opowieść o przemijaniu. O tych, którzy nie żądają wiele szczęścia, bo "Nasze szczęście jest w naszym codziennym istnieniu (…)". O wojnie, która zabiera synów matkom, o Rosji, w której są miliony chłopców gotowych poświęcić swoje życie. O psie Sirko, który jako jedyny we wsi nie został zjedzony, stając się symbolem zachowania resztek człowieczeństwa. To historia o tym, jak łatwo ogłupić masy oraz uczynić wrogów z ojca i syna. 

Ułas Samczuk zadedykował swoją książkę tym wszystkim matkom, które zmarły śmiercią głodową na Ukrainie na początku lat 30. XX wieku. Snując historię życia Marii, pokazał w niej mechanizm działania reżimowej władzy, opisując realia tamtych tragicznych czasów. Książka została wydana w 1933 r., a jej aktualność poraża właśnie dzisiaj, w XXI wieku. Dzisiaj także polscy czytelnicy mają szansę ją przeczytać w twardej oprawie za sprawą Poznańskiego Towarzystwa im. Iwana Franki.

Recenzja powstała w ramach współpracy z Poznańskim Towarzystem im. Iwana Franki.