Mengele. Anioł Śmierci z Auschwitz zdemaskowany – David G. Marwell

Książka wydana pod patronatem medialnym Subiektywnie o książkach

"Jeżeli Auschwitz, jako miejsce, jest symbolem całego Holokaustu, to Mengele, jako sprawca, stał się symbolem Auschwitz".

Samo nazwisko Mengele wywołuje u wielu z nas dreszcze niepokoju i dużo pokłady odrazy. Ten znienawidzony, sadystyczny potwór reprezentuje bowiem wszystko to, co złe i makabryczne. Niewielu z nas poznało jednak kulisy poszukiwań Anioła Śmierci i tego, dlaczego udało mu się w spokoju umrzeć, nie ponosząc konsekwencji swoich zbrodni. Ta książka uzupełnia tę wiedzę.

David G. Marwell to urodzony w 1951 r. amerykański historyk oraz były dyrektor Muzeum Dziedzictwa Żydowskiego w Nowym Jorku. Autor pełnił rolę szefa badań śledczych w Biurze Specjalnym Departamentu Sprawiedliwości, gdzie odpowiadał za prowadzenie badań wspierających ściganie nazistowskich zbrodniarzy wojennych, w tym Josefa Mengele. Omawiana publikacja jest wynikiem jego wieloletniej pracy.

"Mengele. Anioł Śmierci z Auschwitz zdemaskowany" to książka podzielona na cztery części ukazujące dzieciństwo i młodość Josefa Mengele, jego działalność w Auschwitz, a także ucieczkę poza Europę oraz pościg i ekshumację zwłok. Całość publikacji wieńczy obszerny wykaz źródeł, a także ważne Postscriptum.

Myślę, że warto na wstępie omówienia tej książki bardzo wyraźnie zaznaczyć, że nie jest to publikacja ukazująca zbrodniczą działalność Mengelego w obozie Auschwitz, gdyż ta część jego życia stanowi procentowo mały wycinek całego materiału, jaki przygotował dla czytelników David G. Marwell. Nie jest to bowiem świadectwo okrutnych eksperymentów, jakich dokonywał ten szalony sadysta, więc jeśli ktoś liczy na obszerne opisy tychże zbrodni, może poczuć zawód. To w głównej mierze publikacja o tym, jak przebiegało śledztwo w sprawie poszukiwania Mengelego i dlaczego finał okazał się niesatysfakcjonujący dla wymiaru sprawiedliwości.

Czy ta publikacja szokuje? Owszem, ale nie pod względem ukazanej sylwetki nazistowskiego zbrodniarza, ale ze względu na kulisy śledztwa i idącej za tym, bezkarności Mengelego. Książka ta pokazuje bowiem w dość szczegółowy sposób, jak przebiegał międzynarodowy pościg za tym człowiekiem, odsłania powody braku jego schwytania, a także bardzo obszernie dokumentuje proces ekshumacji zwłok na cmentarzu w Sao Paulo w Brazylii. Niezwykle emocjonująca jest także płaszczyzna relacji, jaka wiązała Mengelego z własnym synem Rolfem i przytaczane listy, jakie do niego wysyłał.

Muszę przyznać, że niezwykle ciekawy okazał się dla mnie temat istnienia tak zwanego "efektu Mengelego", o którym większość z nas nie ma pojęcia. Szokująca natomiast jest dwoistość natury tego zbrodniarza, który skazując na śmierć tysiące ludzkich istnień, utrzymywał normalne relacje z żoną. Interesującym także staje się ukazany wymiar naukowy jego życia. Te nakreślone wątki, jeszcze mocniej pogłębiają pytania o to, kim był Josef Mengele?

W moim przekonaniu, David G. Marwell oddaje w ręce czytelników na całym świecie, niezwykle obszerne świadectwo tego, że sprawiedliwość nie istnieje. Josef Mengele dożył bowiem w spokoju swoich dni, do końca przekonany o tym, że nie dopuścił się niczego złego. To także bardzo ważne źródło wiedzy o tym, jak po II wojnie światowej chwytano niemieckich zbrodniarzy i dlaczego wielu udało się uciec. Warto poznać te fakty.