"Im lepiej poznaję pachnidła i im więcej ich wącham, tym bardziej się ich boję" - wywiad z Anną Gras

Któż z nas nie lubi perfum? Któż z nas nie lubi pięknych, przyciągających uwagę, zapachów? Dlaczego więc nie połączyć świata pachnideł z epicką opowieścią? Annie Gras się to udało zrobić doskonale. Mam dla was dzisiaj niezwykle inspirującą rozmowę z autorką. Zapraszam do jej przeczytania.

Recenzja książki "Perfumeria złamanych serc. Tom I Konwalie" - KLIK

Anna Gras zadebiutowała w 2008 r. powieścią dla dzieci pt. "Misiek i fałszerze czekolady". Była to trzecia książka jaką napisała, gdyż od dłuższego czasu tworzyła wyłącznie do szuflady. Książka ta okazała się sukcesem, bowiem jej fragmenty trafiły do wypisów dla klasy piątej szkoły podstawowej. Następna, wydana część przygód Miśka nosi tytuł "Misiek i świąteczne obżarstwo".

Wioleta Sadowska: Zadebiutowała Pani w 2008 r. powieścią dla dzieci pt. "Misiek i fałszerze czekolady". Jak to się stało, że zaczęła Pani pisać książki?

Anna Gras: Przypadek. Miałam kiedyś okazję wziąć udział w dyskusji o tym, jak zmienia się postrzeganie literatury przez ludzi doby telewizji i internetu. Szczególnie zainteresował mnie wątek dotyczący zmian w technice pisania wymuszony przez to, jak współcześni ludzie postrzegają świat. Zaczęłam analizować książki, które zawładnęły podświadomością milionów czytelników. Następnym krokiem było spróbowanie zastosowania moich obserwacji w praktyce. Potrzebowałam wówczas powieści, która zachęci do czytania 10-latka. Tak powstał Misiek i później Filip Engel.

Wioleta Sadowska: Pani debiut okazał się sukcesem, bowiem fragmenty tej książki trafiły do wypisów dla klasy piątej szkoły podstawowej. Czy trudno było przestawić się Pani z pisania literatury dla dzieci na prozę dla dorosłych?

Anna Gras: Rzeczywiście Misiek zyskał sporo przyjaciół. Osobiście jednak bardziej lubię nominowanego do IBBY Filipa Engela [Filip Engel i błękitny smok]. Uwielbiam smoki. Może dlatego, że urodziłam się w chińskim roku smoka? Pisanie dla dzieci jest piekielnie trudne. Oczywiście nie mówię o tworzeniu jakichś produkcyjniaków, lecz literatury na pewnym poziomie. Oprócz perfekcyjnej techniki pisarskiej potrzeba ogromnej wiedzy psychologicznej, wyobraźni, dyscypliny i umiejętności analitycznego myślenia. Pisanie dla dorosłych jest dużo łatwiejsze i mniej angażujące intelektualnie, gdyż odbiorca jest dużo lepiej znany, bardziej przewidywalny, mający podobne doświadczenia.

Wioleta Sadowska: To rzeczywiście prawda. Skąd pomysł na to, aby w Pani najnowszej książce dotknąć świata perfum?

Anna Gras: Pisałam trzeci tom Miśka – Misiek i perfumowana Kielbassa, w której główny bohater zakochał się w koleżance, która lubiła perfumy. Agata [Agata Wasilenko = Ogród perfum Agaty], która wydawała moje książki, wpadła na pomysł, żeby napisać “dorosły” romans z perfumami w tle. To był czas, kiedy wprowadzono VAT na książki i do czasu wyklarowania się sytuacji na rynku zawiesiliśmy pracę nad książkami dla dzieci, dla żartu zaczęłam szkicować powieść perfumową.

Wioleta Sadowska: Jak widać od żartu do powieści. Czy pachnidła według Pani w jakiś sposób pozwalają nam zaznaczyć swoją indywidualność?

Anna Gras: Im lepiej poznaję pachnidła i im więcej ich wącham, tym bardziej się ich boję. Perfumy są opowieścią tworzoną przy pomocy zapachów. Problem w tym, że pole do jej interpretacji jest dużo szersze niż w przypadku dzieła literackiego. Mogą być postrzegane jako romans, thriller lub nawet horror. Bardzo dużo zależy tu od odbiorcy. Niemniej osoba, która używa perfum może narzucić pożądaną przez siebie interpretację. Myślę, że można byłoby  temat sztuki noszenia zapachów napisać poważną książkę. Może Agata kiedyś ją popełni.

Wioleta Sadowska: Myślę, że to świetny pomysł na przyszłość. Czy zapachy mogą nas również definiować?

Anna Gras: Oczywiście. Mogą sygnalizować nasz nastrój, potrzeby, pragnienia, wyobrażenie o sobie. Jest taka doskonała scena w „Milczeniu owiec”, kiedy okazuje się, że agentka Starling używa zapachu L'Air du Temps. Autor powieści wcale nie wskazał tych perfum przypadkowo. Każdy kto rozumie charakter tego pachnidła może podejrzewać, że miało ono bardzo duży wpływ na relacje agentki i Hannibala Lectera. Łatwiej też może zrozumieć motywacje bohaterki i jej wielowymiarowość. Warto zadać sobie pytanie ”dlaczego wybieramy ten, a nie inny zapach?”. Coś nas w nim urzekło? Wywołało jakieś wspomnienie? Estetyka i przeszłość z pewnością nas definiują. Sama używam jednego z zapachów opisanych w książce. Czy mnie definiuje? Oczywiście.

Wioleta Sadowska: Skąd czerpała Pani wiedzę na temat zapachów opisanych w książce oraz historii perfumiarstwa?

Anna Gras: Ze spotkań przy kawie i niekiedy, winie z winogron odmiany tempranillo. Moja wiedza o perfumach pochodzi od Agaty. Dzwonię do niej i mówię: potrzebuję zilustrować taki klimat. Ona mówi mi, które perfumy opisać i dlaczego. Pisarz zawsze powinien mieć doskonałego researchera.

Wioleta Sadowska: Taka pomoc jest na wagę złota. W “Perfumerii złamanych serc” pokazała Pani także znak naszych czasów, czyli samotność w tłumie. Czy ma Pani jakąś złotą radę na to, aby nie było tyle samotności w nas i wokół nas?

Anna Gras: Perfumeria rzeczywiście jest powieścią o współczesnej samotności. Ale samotność to przede wszystkim stan umysłu. Ja na przykład doskonale czułabym się na bezludnej wyspie i do towarzystwa nie potrzebowałabym nawet piłki do kosza. Nasza cywilizacja z jednej strony uczyniła nas samotnymi, odbierając nam wolny czas i przyjaciół z podwórka, z drugiej dała nam nieograniczone możliwości obcowania z ludźmi, którzy nas intrygują. Możemy nawiązywać z nimi kontakt choćby poprzez komentarze na You Tube czy Instagramie. Zawsze dużo zależy od nas samych. Spójrzmy na bohaterów Perfumerii. Ich wybory mogły zepchnąć ich w niespełnienie lub uszczęśliwić. Oczywiście w realnym życiu jest trudniej. Trzeba trochę szczęścia, żeby trafić na osobę, która wypełni nasz świat.

Wioleta Sadowska: Marcin, jeden z głównych bohaterów książki to mężczyzna niezwykle intrygujący. Jak kreowała Pani jego postać?

Anna Gras: Poskładałam go z puzzli z różnych bajek. A to trochę z Roberta Redforda z „Pożegnania z Afryką”. Trochę Brada Pitta z „Joe Blacka”, najwięcej jednak ta postać zawdzięcza mojemu redaktorowi. Nie znam osoby bardziej złośliwej, ironicznej i przenikliwej. To od niego pochodzi anegdotka o staruszce na pogotowiu i hiszpańskie wino. Nie ukrywam, że Marcin to wyjątkowo pracochłonna postać. Musiałam wczuć się w  jego specyficzny sposób myślenia, wykreować  sposób budowania wypowiedzi, puentowania myśli. To było pewne wyzwanie.

Wioleta Sadowska: To postać, która zapada w pamięć. Blog Dominiki to kolejna wciągająca płaszczyzna tej książki. W jakich okolicznościach narodził się pomysł na taki akcent fabularny?

Anna Gras: Gdybym pisała tę książkę kilkadziesiąt late temu to zapewne wprowadziłabym do powieści jakiś tajemny pamiętnik, z którego jeden z bohaterów czerpie fascynującą wiedzę o innej postaci. Dzisiaj mamy media społecznościowe. Blog w powieści to jeden elementów konstrukcji psychologicznych relacji między bohaterami. Marcin wie o Dominice więcej niż ona przypuszcza. Dzięki temu łatwiej mu manipulować dziewczyną. Jednocześnie to blog sprawia, że jest nią coraz bardziej zafascynowany. To zresztą była największa trudność – nie jest łatwo wzbudzić podziw Marcina, więc blog musiał być wyjątkowy. Dlaczego wybrałam akurat ten motyw? Powieść w sumie jest dość długa i potrzebowałam trochę stylistycznego urozmaicenia, napisania od czasu do czasu czegoś w innym tonie. Pobawić się  językiem na innej płaszczyźnie. Cieszę się, że został uznany za wciągający.

Wioleta Sadowska: Jaka jest geneza tytułu całej serii?

Anna Gras: To przypadek. W mózgu jednej z osób związanych z tym przedsięwzięciem (teraz nikt już nie wie kogo) zderzyły się neurony i narodził się ten tytuł. Było to już po napisaniu kilku rozdziałów i nakreśleniu drabinki dramaturgicznej losów bohaterów. Początkowo mieliśmy tylko „Urzekający zapach konwalii”, „Kojący zapach lawendy” itd., bo przed pisaniem sporo wąchaliśmy perfum. Zaczęliśmy od Diorissimo. Duża ilość pachnideł zapewne sprowokowała do użycia słowa „perfumeria”, a „złamane serca” to już oczywista klasyka klickbajtowa.

Wioleta Sadowska: Ile zajęło Pani napisanie i doszlifowanie książki?

Anna Gras: To temat na osobną powieść. Pierwszą wersję napisałam kilka lat temu. Agata chciała ją wydać w dużym wydawnictwie, więc podjęliśmy z jednym z nich współpracę. Okazała się niewypałem. Kilka miesięcy temu poczułam, że mogę znów zając się pracą nad książką. Tutaj warto wyjaśnić jedną sprawę – jak wygląda współpraca z redaktorami z wydawnictw. Bardzo często chcą odcisnąć swoje piętno na czyimś utworze i podsuwają pomysły typu: nie pasuje mi McDonald's,  trzeba wprowadzić włoski  bar z kanapkami. Ciabatta to coś lepszego niż BigMac. Jak autor chce wydać książkę, to musi iść na kompromisy. Bywa jeszcze gorzej, że redaktor w ogóle bierze książkę i dopisuje całe sceny, albo w ogóle piszę ją od nowa. Pal sześć, jeśli ma choć trochę talentu i wyczucia literackiego... Kilka miesięcy temu rozpoczęłam przywracanie książki do wersji pierwotnej. Potem wziął ją na warsztat profesjonalny redaktor i dostałam długą listę uwag typu – w tym miejscu słaba motywacja dramaturgiczna, tu zbyt duże skróty myślowe, ten dialog zbyt skomplikowany, tu trzeba pogłębić, tu jest zbyt dosłownie. Na stronie 25 bohater umiera, a na 160 podrywa dziewczyny itd. Gdybym się zastosowała do wszystkich uwag powieść miałaby z 600 stron i nie miałabym możliwości watowania kolejnych tomów wyjaśnianiem niedomówień pierwszego. Niemniej, sporo było zmian i do dzisiaj w kolejnych dodrukach poprawiamy różnie niedoskonałości powstałe w wyniku „szatkowania” tekstu.

Ile czasu zajmuje napisanie takiej powieści? Gdybym była profesjonalną pisarką i żyła z wydawania książek praca nad powieścią o takiej objętości zajmowałaby mi ok. 3-4 miesiące. Potem przerwa kilka miesięcy i jakieś dwa tygodnie poprawek poredakcyjnych. Jako że pisanie traktuję hobbystycznie cały proces jest rozciągnięty w czasie.

Wioleta Sadowska: Jaki tytuł będzie miała kolejna część?

Anna Gras: Kojący zapach lawendy.

Wioleta Sadowska: Czy będzie to kontynuacja losów znanych nam bohaterów, czy wprowadzi Pani zupełnie nowe postacie?

Anna Gras: Stworzenie takich postaci jak Marcin czy Dominika kosztowało mnie sporo wysiłku. Porzucenie ich byłoby więc marnotrawstwem. Z drugiej jednak strony mogłabym się nimi szybko znudzić, co zniechęciłoby mnie do pisania. Na pewno więc będą nowe historie i nowi bohaterowie. Pewne wątki będą kontynuowane, może pojawi się trochę retrospekcji? Mogę zdradzić tajemnicę, że na świecie pojawi się potomek Ryśka, choć nie do końca jeszcze wiem, na ile będzie to przerażające wydarzenie...

Wioleta Sadowska: Nie mogę się zatem doczekać. Czy kolejnego tomu możemy spodziewać się w tym roku?

Anna Gras: Duża praca już została wykonana. Jest sporo tekstu, zdefiniowane postacie. Jest już nawet okładka. Zobaczymy jak się to wszystko potoczy. Pracuję też nad innym projektem – powieścią dla dorosłych, w której występują smoki. Bo smoki to moje ulubione zwierzęta. Nie wiem co mnie bardziej skusi. Zemsta czy miłość? Bo ta smocza powieść jest właśnie o zemście. Zobaczymy jaki będę miała nastrój w najbliższych miesiącach. Plan jest taki, że II tom ukaże się za kilka miesięcy, a smoki na Boże Narodzenie. Zastanawiam się tylko które...

Wioleta Sadowska: Będziemy zatem czekać. Czy lubi Pani zapach konwalii?

Anna Gras: Jest taka angielska legenda o kowalu, który uratował ludzi przed smokiem, tracąc przy tym życie. Tam gdzie spadły krople jego krwi wyrosły konwalie. Jakże więc taka miłośniczka smoków jak ja mogłaby nie lubić konwalii? Są urzekające i tajemnicze.

Wioleta Sadowska: Co na koniec chciałaby Pani przekazać czytelnikom mojego bloga?

Anna Gras: Podziwiam Was, że w dobie tylu pokus łatwego spędzania czasu, sięgacie po słowo pisane i czytacie książki. To teraz wyjątkowo elitarne zajęcie. Jestem wiec zaszczycona, że mogę tu trochę poprzynudzać. I życzę wyjątkowych przeżyć literackich.

Dziękuję autorce za wyczerpujące odpowiedzi na moje pytania. Nie mogę doczekać się już drugiego tomu tej serii. A wam oczywiście polecam zajrzeć do książki Anny Gras oraz zachęcam do obejrzenia videorecenzji Perfum Agaty - https://youtu.be/xokJUgPISIg

Przypominam także, że nadal trwa konkurs, w którym możecie wygrać "Perfumerię złamanych serc". 

Obecnie książkę można zakupić poprzez stronę Fundacji Dobre Słowo - KLIK