"Ubek" – Bogdan Rymanowski

"Moje życie to studium upadku człowieka, a jego apogeum to funkcjonariusz Molka z roku 1990".

Spowiedź skruszonego esbeka, który pragnie przebaczenia ze strony swoich ofiar wywołała we mnie tak dużo ambiwalentnych uczuć, przez pryzmat których trudno stwierdzić, czy człowiek ten mówi prawdę, czy nadal kłamie i oszukuje. Myślę, że większość czytelników po lekturze tej książki będzie miało podobne myśli. Myśli dotyczące pobudek, jakimi kierował się główny bohater, wyznając swoje winy.

Bogdan Rymanowski to z wykształcenia prawnik, szerszemu gronu czytelników znany dziennikarz telewizyjny i radiowy, który pracował w Radiu RMF FM, Radiu Plus, telewizyjnym "Pulsie dnia" i "Kropce nad i". Laureat wielu nagród, w 2011 r. został odznaczony medalem "Niezłomnym w słowie".

Janusz Molka to jeden z najbardziej cenionych agentów SB, który najpierw jako TW, a później jako pełnoetatowy oficer, donosił na swoich kolegów, będących wówczas w opozycji.  Bogdan Rymanowski w rozmowie z byłym esbekiem ukazuje mechanizmy rządzące ówczesną władzą, historię okrągłostołowej zmiany ustrojowej oraz przede wszystkim wstyd i wyrzuty sumienia byłego donosiciela. Całość uzupełniają zdjęcia i fotografie dokumentów, będące doskonałym potwierdzeniem tego, co mówi bohater książki.

Taka literatura faktu, jak książka Bogdana Rymanowskiego to smutne i porażające świadectwo bestialstwa czasów komuny. Czasów i ludzi, którzy ze swoim słabym charakterem i pewnymi pragnieniami, potrafili sprzedać najbliższych sobie przyjaciół. Historia Janusza Molki to sztandarowy przykład tego, że najciemniej jest pod latarnią, gdyż to właśnie człowiek oddychający w środowisku opozycyjnym, świadomie i nawet ze swoistą pasją, inwigilował kolegów, by samemu piąć się po szczeblach agenturalnej kariery. Cała jego historia wydała mi się obrzydliwa i trudna do strawienia, nie wyobrażam więc sobie, jak czuli się koledzy Molki, gdy dowiedzieli się tak nikczemnej prawdy o towarzyszu swojej niedoli.

"Ubek" to w pewnym stopniu spowiedź. Spowiedź, która mnie osobiście nie przekonała, gdyż pragnienie zdobycia wybaczenia od swoich dawnych kolegów nie wynika moim zdaniem ze skruchy Molki, lecz z potrzeby utrzymania higieny własnej psychiki. Owszem, były esbek czuje wstyd, czuje upokorzenie, czuję nawet skruchę, ale czy żałuje dokonanych krzywd? Pomimo jego wypowiedzi, które sugerują taki właśnie stan, wydaje mi się, że bardziej chodzi tutaj o niemożność odnalezienia się po zmianie ustrojowej, niż o prawdziwą skruchę za czyny, które popełniał. Molka nie zrobił bowiem kariery w wolnej Polsce, pomimo tego, że był werbowany do nowych służb. To człowiek, który przegrał swoje życie i to chyba go najbardziej w tym wszystkim boli.

Oprócz historii złamanego życiem byłego ubeka, w tle książki przewijają się najważniejsze nazwiska współczesnej sceny politycznej – bracia Kaczyńscy, Donald Tusk, Bogdan Borusewicz, Lech Wałęsa i wielu innych. Interesującym smaczkiem jest to, że Molka ujawnia dziennikarzowi kulisy pokojowego przekazania władzy w 1989 r., a także co mnie najbardziej zaciekawiło, podkreśla, że obecnie wiele autorytetów moralnych i ludzi będących czynnymi w życiu publicznym to wedle jego wiedzy, dawni agenci SB. Oczywiście żadne nazwisko nie pada, jednak moja wyobraźnia już zaczęła robić sobie listę takowych osób. To zatrważające i mocno niepokojące, jeśli człowiek uświadomi sobie, że świat jaki do tej pory znał jest w dużej mierze oparty na micie i kłamstwie.

Bogdan Rymanowski niczego nie ułatwia swojemu odbiorcy, gdyż to właśnie czytelnik pozostaje z jedną, wielką niewiadomą – uwierzyć w przemianę byłego agenta SB, czy jednak nie uwierzyć? W tej analizie z pewnością pomocne są liczne głosy osób, które Janusza Molkę znają, a które dziennikarz dość często przywołuje. Ta książka to dobra dziennikarska robota, pełna obiektywizmu i rzetelności tak ważnej w tym zawodzie. Polecam.

Z Bogdanem Rymanowskim

Za możliwość przeczytania książki dziękuję księgarni Livro