"Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki" – Joanna Siedlecka

"Niepamięć jest formą śmierci".

Etos pisarza podobno dawno już upadł. W dobie XXI wieku, gdzie czytelnicy w zasadzie jednym kliknięciem są w stanie z praktycznie każdym żyjącym autorem porozmawiać, dowiedzieć się o nim wielu rzeczy, trudno utrzymać mit swoistej elitarności. Mówiąc o literatach doby PRL-u często myślimy, iż to wówczas właśnie tworzyli prawdziwi pisarze. Czy jednak na pewno? Książka "Biografie odtajnione" zupełnie obala ten mit, pokazując kim naprawdę byli czołowi, polscy literaci pokroju Krystyny Siesickiej czy też Zbigniewa Nienackiego.

Joanna Siedlecka to reporterka i pisarka, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Jest autorką wielu książek, w tym "Jaśnie Panicz", "Mahatma Witkac", czy "Pan od poezji”. Laureatka wielu znaczących nagród, zagląda za kulisy, dotyka tematów dotychczas skrzętnie ukrywanych i niewygodnych. Jest mamą Antka i Stasia.

Trudno po lekturze tej publikacji nie mieć kaca literackiego. Jak bowiem ma poczuć się współczesny, polski czytelnik, który w dzieciństwie zaczytywał się w książkach Krystyny Siesickiej, przeżywał przygody z Panem Samochodzikiem Zbigniewa Nienackiego czy też uwielbiał prozę Aleksandra Minkowskiego, poznając dziś zupełnie inne oblicza tych ikon. Muszę przyznać, że to właśnie te części publikacji Joanny Siedleckiej dotyczące powyższych autorów wstrząsnęły mną najbardziej. TW "Krysta" czy TW "Zalewski" – prawda, jaką autorka odsłania, szokuje i jednocześnie niezwykle zasmuca. W szczególności, uczucia takie można poczuć w stosunku do niedawno zmarłej Krystyny Siesickiej, która swoją karierę zbudowała niestety dzięki wpływom Służby Bezpieczeństwa. Podczas lektury jej biogramu, z pewnością czytelnik zada sobie pytanie, czy gdyby pisarka nie była tajnym agentem i nie donosiła na swoje środowisko, odniosłaby taki sukces? I w zasadzie takich pytań powstaje w trakcie czytania tej książki mnóstwo.

"Biografie odtajnione" to publikacja ukazująca uwikłanie czołowych postaci ówczesnej elity intelektualnej, które miały kolosalny wpływ na postawy moralne i etyczne społeczeństwa, nie zawierająca subiektywnej oceny przedstawionych postaw. Autorka z wielką dbałością o szczegóły, w oparciu o wiele materiałów źródłowych, które każdy z nas może zweryfikować - przytacza fakty, nazwiska, cytaty, a także wplata w treść swoich rozważań skany dokumentów. Trudno wobec takiego ogromu wiedzy, mieć jakiekolwiek wątpliwości dotyczące rzetelności autorki. Warto także podkreślić to, iż pisarka nie przytłacza faktami, bowiem w iście publicystycznym tonie, opisuje ówczesną rzeczywistość.

Joanna Siedlecka, oprócz ukazania wielkiej machiny totalnej inwigilacji służb PRL-u wobec środowiska literackiego, przedstawia także dramatyczne losy pisarzy, którym bezpieka rujnowała nie tylko karierę, ale przede wszystkim życie osobiste. W tym kontekście w publikacji znajdziecie osoby Broniewskiego czy też Gombrowicza, których zebrane dane władza wykorzystywała często w celu zniszczenia konkretnego literata.

Niektórzy czytelnicy mogą bronić pewnych czołowych pisarzy mówiąc, że przecież ich donosy nie szkodziły, a ich działalność wywiadowcza nie była tak szkodliwa, jak innych. Czy jednak można licytować się na to, kto więcej, a kto mniej inwigilował? Każdy donos szkodził, a skoro SB utrzymywała konkretnego współpracownika, widocznie był on przydatny. "Biografie odtajnione" to publikacja, którą każdy z czytelników musi przetrawić sam ze sobą. Nie jest to książka łatwa, bowiem pewne ideały sięgają w niej niestety bruku. Poza tym warto także odnieść się do jednej myśli Joanny Siedleckiej, która wyraża kwintesencję tej publikacji: "Tajna służba niszczyła również tajnych współpracowników". 

Joanna Siedlecka

Zapraszam was jutro na relację ze spotkania z autorką, jakie miało miejsce niedawno w Łodzi.