"Sposób pisania pokazuje bardzo mój charakter, też jestem szybka, konkretna, chwilami oschła" - wywiad z Natalią Nowak-Lewandowską, autorką książki "Pozorność"

Natalia Nowak-Lewandowska to jedna z niewielu debiutujących polskich pisarek, która z pełną pokorą podchodzi do krytycznych uwag dotyczących swojego pierwszego dzieła. A ja takich właśnie ludzi darzę ogromnym szacunkiem. Zapraszam was dzisiaj na rozmowę, w której nie unikamy trudnych i niewygodnych tematów - ba! autorka sama chciała o nich dyskutować!

Recenzja książki pt. "Pozorność" - KLIK

Natalia Nowak-Lewandowska to miłośniczka psów, morza i ostrego rocka. Ekstrawertyczka, nie potrafiąca ukrywać swoich emocji, pasjonująca się analizowaniem uczuć i relacji społecznych. Kocha żyć w mieście, im większe i głośniejsze, tym lepiej. Swoją przygodę z pisaniem rozpoczęła z przekory i tak już zostało. „Pozorność” to jej debiut prozatorski.

Wioleta Sadowska: Natalio, książki to towarzysze Twojego życia. Czy pamiętasz ten moment, w którym postanowiłaś, że napiszesz własną?

Natalia Nowak-Lewandowska: Nie powiedziałabym, żeby książki były czy są towarzyszami mojego życia. Owszem, lubię czytać, ale nie mam problemu z tym, jeśli przez dłuższy czas nie sięgam po żadną pozycję. Nie załamuję rąk, że nie mogę się na żadnej skupić, że nic mi nie odpowiada. Daję sobie czas. Kiedyś czytałam niemal nałogowo, dzisiaj to się zmieniło, znalazłam złoty środek, bo był mi potrzebny. A moment nie był jakimś szczególnym, niestety nie wiąże się z tym żadna wzniosła historia. Zwyczajnie, usiadłam i napisałam. Jak większość osób kiedyś myślałam, żeby spróbować napisać coś swojego. I odważyłam się.

Wioleta Sadowska: Myślę, że większość osób nie myśli o napisaniu własnej książki, to raczej mniejszość. Skąd czerpałaś inspirację do tego, aby swoim debiutem rzucić się „na głęboką wodę” i dotknąć tak trudnego tematu, jakim jest przemoc domowa – zarówno psychiczna jak i fizyczna?

Natalia Nowak-Lewandowska: OK, źle się wyraziłam, większość, która czyta nałogowo ;) Inspiracją, jak najczęściej to bywa, jest życie. Może to trywialne, ale prawdziwe. A czy „woda jest głęboka”? Mam inne zdanie. Nie ma takiego tematu, który bałabym się poruszyć, gdyż uważam, że należy rozmawiać o wszystkim. Trudność jest sprawą indywidualną i zaczyna się najczęściej wtedy, kiedy problem dotyka kogoś bezpośrednio, ale nadal jest to problem konkretnej jednostki. Jako czytelnik też lubię, kiedy książka wywołuje u mnie emocje i zostaje ze mną na długo po tym, jak ją zamknę, więc starałam się to samo dać innym.

Wioleta Sadowska: W swojej recenzji „Pozorności” napisałam, że książka posiada niedociągnięcia warsztatowe. Pierwszym z moich zarzutów w tym temacie jest bardzo ubogi świat przedstawiony, którego praktycznie w swojej książce nie nakreśliłaś. Czy uważasz, że powieść dotykająca tak trudnego tematu, winna zawierać aż tak okrojoną do minimum przestrzeń literacką?

Natalia Nowak-Lewandowska: Początkowo chciałam się skupić tylko na głównym wątku, na samych emocjach, ba! moi  bohaterowie w ogóle nie mieli imion, byli jako on i ona, a pozostali bohaterowie byli jedynie tłem, nie uczestniczyli w żaden sposób w życiu tej dwójki ludzi. Nie chciałam odciągać czytelnika od, wydawało mi się, niepotrzebnych pobocznych wątków. Kiedy sczytywałam powieść, doszłam do wniosku, że jest trochę ubogo, choć intensywnie, szybko, konkretnie, więc naniosłam poprawki.

Sposób pisania pokazuje bardzo mój charakter, też jestem szybka, konkretna, chwilami oschła. Także o ile same wydarzenia nigdy nie były moim udziałem, o tyle styl pokazuje mnie, jako człowieka.

Wioleta Sadowska: Takich wydarzeń chyba nikt nie chce doświadczyć. Tytuł Twojej książki jest dość symboliczny. Jaka jest geneza jego powstania?

Natalia Nowak-Lewandowska: Tytuł powstał w trakcie pisania, a symbolika jest obecna w całej książce. Lubię niedopowiedzenia, ale i proste komunikaty, stąd być może niedosyt u niektórych czytelników.

Wioleta Sadowska: Niedopowiedzenia to świetny środek literacki. W kontekście tym intryguje mnie użycie w powieści archetypu wrony – motywu, który o tej pory budzi moje dreszcze. Jaki przyświecał Ci cel przy jego użyciu?

Natalia Nowak-Lewandowska: Symboliczne ujęcie problematyki może przynieść lepszy skutek niż wyłożenie kart na stół. Poza tym archetypy towarzyszą nam przez całe życie, nawet ich czasem nie zauważamy. Myślę, że dzięki temu zabiegowi czytelnik może wejść głębiej w psychikę bohaterki, a przynajmniej miałam nadzieję, że tak się stanie.

Wioleta Sadowska: Psychika bohaterki – to mój kolejny zarzut dotyczący Twojej książki. Czy w trakcie budowania rysu psychologicznego Ani, czyli ofiary oraz jej męża, czyli oprawcy, korzystałaś z jakichkolwiek źródeł, z literatury fachowej?

Natalia Nowak-Lewandowska: Oczywiście, korzystałam z wielu opracowań dotyczących przemocy, które są ogólnie dostępne. Oglądałam programy telewizyjne, w których brały udział ofiary przemocy, to bardzo dużo wniosło. Reszta, to moje wyobrażenia o życiu w toksycznej relacji.

Wioleta Sadowska: A czy nie uważasz, że korzystanie z takich opracowań to za mało, by wiarygodnie przedstawić psychologię postaci w takim przypadku. Nie myślałaś o tym, by porozmawiać z takimi osobami na przykład na różnorodnych forach internetowych, a może nawet na żywo?

Natalia Nowak-Lewandowska: Fora internetowe pomogły mi w innym temacie – poronień i traktowania kobiet na oddziałach położniczych. Myślałam, że to przeszłość, że personel traktuje te kobiety godnie, a okazuje się, że niekoniecznie. Nawet w ostatnim numerze Wysokich Obcasów jest artykuł, który idealnie wpisuje się w tę problematykę. W zrozumieniu psychiki maltretowanej osoby z pewnością pomogły mi studia. Ale masz rację, pewnie najlepiej byłoby, gdybym mogła porozmawiać z osobą, która tego doświadczyła i paradoksalnie teraz mam taką możliwość, bo piszą do mnie kobiety, które przeczytały książkę i pytają wprost, czy to moje przeżycia, bo one tak właśnie się czuły, ich myślenie i zachowania były takie same, bo pokazałam zależność pomiędzy ofiarą a katem tak, jak wygląda ona w rzeczywistości, więc chyba nie jest tak źle z tym rysem psychologicznym, choć szanuję Twoje zdanie.

Wioleta Sadowska: To tylko mój subiektywny odbiór. Twoja książka, pomimo słabej reprezentacji ogółu świata przedstawionego jest świetnym studium pełnego obrazu przemocy domowej. Czy chciałabyś, aby Twoje czytelniczki w historii głównej bohaterki znalazły jakieś konkretne przesłanie?

Natalia Nowak-Lewandowska: Moim celem nie było stworzenie poradnika ani wielkiego dzieła z przesłaniem. To opowieść o konkretnym problemie, bez moralizowania. Jeśli ktoś znajdzie w sobie siłę, żeby przeczytać książkę, mając swój bagaż podobnych wydarzeń, być może poczuje, że nie jest sam?

Wioleta Sadowska: Ania nie była sama, miała Janka. Wydaje mi się jednak, że ukazałaś ich relację w dość dużym uproszczeniu. Naprawdę sądzisz, że mężczyzna jest w stanie znieść tyle upokorzenia od kobiety – porzucenie, ślub z innym, zajście w ciążę, a następnie kilkuletnie zerwanie kontaktów, by potem do niej wrócić praktycznie w jednej chwili?

Natalia Nowak-Lewandowska: Nie wraca tak szybko, trochę się waha ;) Poza tym on doskonale wiedział, że Anka ma problemy małżeńskie, a pomimo tego nie potrafi zostawić Piotra. Dlatego się odsunął, nie zareagował na prośbę Niewiadomskiego, odmówił pomocy, prawda? Ale czasem tak jest, że stara miłość nie rdzewieje. A czy jest w stanie tyle znieść? Wydaje mi się, że człowiek nie zdaje sobie sprawy, jak wiele może wytrzymać, jak odporna jest ludzka psychika, póki czegoś nie przeżyje, nie doświadczy pełnej gamy emocji, tych dobrych i tych złych.

Wioleta Sadowska: Tak, troszeczkę się waha, to fakt :) Nadal jednak uważam, że Janek to taka trochę papierowa postać – zbyt idealna. Czy patrząc z dzisiejszej perspektywy, zmieniłabyś nieco jego kreację – dodałabyś mu swoistego pazura?

Natalia Nowak-Lewandowska: Hmm, wiesz, że chyba nie? Tak sobie myślę, że Anka miała tak dużo negatywnych przeżyć, które spowodowały jej załamanie nerwowe, zagubiły ją, że kolejny cios ze strony dawnego znajomego byłby już nadmiarem wrażeń. Zgadzam się, że w życiu tak bywa, czasem dostajemy kopniaki z każdej strony, ale to jest książka, fikcja i taką niech pozostanie. Pozwólmy sobie na marzenia.

Wioleta Sadowska: Tak, marzenia są piękne. Podczas lektury „Pozorności” zastanawiałam się nad tym, czy ktoś może pod wpływem tej lektury zmienić swoje życie. Myślisz, że jest to możliwe?

Natalia Nowak-Lewandowska: Nie wiem. Nigdy pod wpływem fikcyjnych wydarzeń nie zmieniałam swojego życia, nigdy książki nie miały na mnie takiego wpływu, ale jeśli tak się stanie, choćby w jednym przypadku, to zaliczę to jako sukces tej osoby i mojej książki.

Wioleta Sadowska: I tego Ci życzę. Ile zajęło Ci napisanie i doszlifowanie swojego debiutu?

Natalia Nowak-Lewandowska: Mniej więcej cztery miesiące.

Wioleta Sadowska: Czy w trakcie pisania konsultowałaś fragmenty z kimś, kto potrafił przedstawić Ci konstruktywną krytykę?

Natalia Nowak-Lewandowska: Nie i to był mój podstawowy błąd, który popełniłam. Napisałam, poprawiłam, wysłałam. Zdecydowanie zwyciężyła naiwność debiutanta. Dzisiaj postępuję już inaczej. W trakcie pisania przesyłam fragmenty, dyskutujemy, poprawiam lub nie, dopisuję, analizujemy bohaterów, ich zachowania, charaktery. Po skończonym tekście poprawiam całość, staram się wyłapać błędy, a potem książkę czyta jeszcze jedna osoba, która oprócz poprawek językowych opisuje mi swoje wrażenia. Te dwie osoby są zupełnie różne, mają inną wrażliwość, są swoimi przeciwieństwami, więc patrzą na ten sam tekst zupełnie inaczej. Mam nadzieję, że w przyszłości zaowocuje to lepszymi tekstami.

Wioleta Sadowska: Jestem tego pewna, że tak się właśnie stanie. Czy gdybyś mogła cofnąć czas, odłożyłabyś swoją książkę na jakiś czas, by potem do nie wrócić i zminimalizować powstałe niedociągnięcia?

Natalia Nowak-Lewandowska: Z jednej strony tak, wprowadziłabym więcej opisów, aby tekst był bardziej plastyczny, z drugiej strony wiem, że byłoby mi trudno, bo od początku chciałam, żeby czytelnik skupiał się na emocjach, wszedł w świat bohaterki, a nie zajmował się drzewem za oknem.

Wioleta Sadowska: Na tych chyba jednak polega rozwijanie warsztatu – na pokonywaniu własnych ograniczeń. Dobrze bowiem, gdy emocje współgrają z trafnie wykreowanym światem przedstawionym. Czy w tej materii zamierzasz uczyć się na przykładzie prozy jakiejś polskiej współczesnej pisarki?

Natalia Nowak-Lewandowska: Podziwiam plastyczność w innych książkach, ale staram się jednak być sobą i uczyć na własnych błędach. Stąd moje rozmowy z osobami, które przeczytały książkę i chcą mi opowiedzieć o tym, co było złe, co jest niedopracowane, czego zabrakło. Słucham, analizuję, i mam nadzieję, wyciągam wnioski. Wiesz, to jest trochę walka z samą sobą, ze swoimi przyzwyczajeniami, sposobem pisania, który był ze mną od dawna.

Wioleta Sadowska: To na pewno nie jest łatwe. Jakie są twoje dalsze plany literackie? Tworzysz nową książkę?

Natalia Nowak-Lewandowska: Owszem, pewne projekty są już gotowe, inne są w trakcie tworzenia.

Wioleta Sadowska: Zdradzisz nam coś więcej na ten temat?

Natalia Nowak-Lewandowska: Z pewnością nie będzie spokojnie, bo nawet jak próbuję, to i tak wychodzi inaczej. Nie chcę się trzymać sztywno jednego gatunku, jako czytelnik też za tym nie przepadam. Lubię wprowadzać elementy, które szokują, denerwują, powodują, że czytelnik ma ochotę potrząsnąć bohaterami, a może i mną. A tematyka? Znowu przemilczana w społeczeństwie, zamiatana pod dywan.

Wioleta Sadowska: Zapowiada się bardzo ciekawie. Czy czytanie wielu książek pomaga w Twoim przypadku w późniejszym pisaniu własnych?

Natalia Nowak-Lewandowska: Z pewnością nie przeszkadza. Mało czytam beletrystyki, a przynajmniej w ostatnich latach, więc nie ma na mnie wpływu sposób pisania innych autorów. Stawiam raczej na książki, które dostarczą mi nowej wiedzy, z różnych dziedzin, niekoniecznie tylko tych, o których piszę u siebie. Jestem osobą ciekawską, lubię dużo wiedzieć.

Wioleta Sadowska: Jak wygląda Twój zwykły dzień. Piszesz codziennie? Czekasz na osławioną wenę literacką?

Natalia Nowak-Lewandowska: Nie czekam na nią i nie sądzę, żeby w ogóle istniała. Piszę codziennie, od poniedziałku do piątku, rzadziej w weekendy. Niestety, każda dłuższa przerwa w pisaniu powoduje, że wybijam się z rytmu, z historii i potem mam problem, żeby wrócić. Dlatego jestem wobec siebie rygorystyczna.

Wioleta Sadowska: Jak oceniasz obecny rynek wydawniczy w Polsce?

Natalia Nowak-Lewandowska: Bardzo dobrze. Jest różnorodny, bogaty. Pojawia się wiele pozycji, po które warto sięgnąć, do tego graficznie jest coraz lepiej, bo okładki zaczęły bardzo przyciągać czytelnika i niektóre to prawdziwe  dzieła sztuki.

Dziękuję Natalii Nowak-Lewandowskiej za tę niezwykle szczerą rozmowę. A was oczywiście zachęcam do lektury "Pozorności" i zapraszam na konkurs, który ogłoszę już nadchodzącym tygodniu. Będziecie mieli szansę wygrać debiut autorki.